Vruchtbare bodems en meer biodiversiteit in het voedselbos
Geen “groene woestijn” van aardappelvelden, maar levendige bossen met honderden eetbare plantensoorten. Als het aan de deelnemers van de Green Deal Voedselbossen ligt, is dát de toekomst van de Nederlandse voedselproductie.
In Nederland verbouwen we ons eten voornamelijk door middel van intensieve landbouw. Zo kunnen we snel veel voedsel produceren. Maar door steeds hetzelfde gewas te verbouwen gaat op veel plekken de bodemkwaliteit achteruit. En de pesticiden die worden gebruikt in traditionele landbouw zijn slecht voor insecten en het bodemleven. Om die reden wordt er hard gezocht naar nieuwe, duurzame vormen van voedselproductie. Eén zo’n nieuwe, integrale vorm van landgebruik is het voedselbos - een vrij nieuw fenomeen in Nederland: het oudste Nederlandse voedselbos stamt uit 2009. Op deze voormalige maïsakker in Ketelbroek zijn tegenwoordig meer dan 450 eetbare planten te vinden, waaronder zoete kers, vijg en kweepeer.
Natuurinclusieve landbouw
Zo’n voedselbos ziet eruit als een “gewoon” bos, maar is een door mensen ontworpen gelaagd ecosysteem dat van grond tot boomkruin haast volledig bestaat uit eetbare plantensoorten. Voedselbossen zijn een vorm van natuurinclusieve landbouw, waarbij de boer niet alleen de natuur benut, maar ook nadrukkelijk spaart en verzorgt. In het bos kan de natuur zoveel mogelijk haar gang gaan. Zo ontstaat vanzelf een vruchtbare bodem, waardoor kunstmest niet nodig is en er meer ruimte is voor allerlei planten en dieren, waaronder wormen en vogels. Bovendien zorgen de bossen voor een grotere waterberging, vastlegging van CO2, plaagpreventie, opvang van fijnstof en verkoeling van de omgeving. En de combinatie van landbouw en natuur leidt bovendien tot hogere voedselopbrengsten per vierkante meter.
Kennis en ervaring opdoen
Hoewel de praktijkervaringen veelbelovend zijn, is er nog weinig onderzoek gedaan naar de impact van voedselbossen. Met de Green Deal Voedselbossen werken overheden, beleidsmakers en andere partijen samen om meer kennis en ervaring op te doen met voedselbossen, met als doel om het areaal voedselbossen te helpen vergroten. Vanuit de Green Deal is bijvoorbeeld het Nationaal Monitoringsprogramma Voedselbossen opgezet, dat op 30 locaties in Nederland de effecten van deze alternatieve landbouwmethode toetst. Hierbij worden onder andere de bodemvruchtbaarheid en microfauna geanalyseerd, om te onderzoeken in hoeverre voedselbossen daadwerkelijk een duurzamere landbouwvorm zijn.
Living labs
Vanuit het onderzoeksproject Wetenschappelijke Bodemvorming onder de Voedselbosbouw wordt daarnaast door tien consortiumpartners van de topsectoren Agri & Food en Tuinbouw & Uitgangsmaterialen onderzocht hoe het bodemleven in voedselbossen zicht ontwikkelt. De voedselbossen van Stichting Voedselbosbouw Nederland in Almere en Schijndel zijn hiervoor “living labs”, waar vier jaar lang onder andere de nutriëntenkringloop en koolstofopslag zullen worden bestudeerd. Om er zo achter te komen of een goed ontworpen voedselbos kan bijdragen aan een effectieve aanpak van een aantal grote duurzaamheidsuitdagingen.
Op voedselboswandeling
Benieuwd hoe zo’n voedselbos er in het echt uitziet? Inmiddels zijn in Nederland al bijna 200 voedselbossen te vinden. Niet al deze plekken zijn publiek toegankelijk, maar in een aantal bossen kun je een wandeling maken of worden rondleidingen gegeven. Bijvoorbeeld in het Brabantse Den Food Bosch, waar een paar honderd soorten bomen en struiken staan, waaronder appels, peren en pruimen, maar ook experimentele soorten zoals aarbeienboom en kaki. Er worden regelmatig rondleidingen gegeven, waarvoor je je op de website van Den Food Bosch kunt aanmelden. Ook op landgoed Roggebotstaete in Flevoland ligt sinds 2016 een voedselbos. Roggebotstaete is onderdeel van het natuurgebied Roggebotzand, waar verschillende wandel- en fietsroutes doorheen lopen. En ook de Houtrak tussen Amsterdam en Haarlem, is een openbare plek met wandelpaden en recreatieve ruimte voor bezoekers.
Meer weten?
Vanuit de Green Deal Voedselbossen is deze animatie gemaakt die meer informatie geeft over wat een voedselbos is. Kijk voor meer informatie over de Green Deal op de website van de Green Deal Voedselbossen.