Mobiliteitsinnovaties en de rol van de fiets
‘Binnen mobiliteit wordt vaak voor lief genomen welke technische innovaties onze toekomst bepalen’, aldus Marco Te Brömmelstroet, hoogleraar Urban Mobility Futures (UMF) aan de Universiteit van Amsterdam (UvA). Hij onderzoekt mobiliteitsinnovaties en hoe politieke beslissingen mede bepalen welke ontwikkelingen uiteindelijk tot stand komen. Hij kijkt daarbij naar de verhalen die wij als mensen bedenken en vertellen rondom innovaties, zoals de fiets. Die verhalen lijken erg uit te gaan van een groot vertrouwen in technologie. ‘Een toekomst waarin mobiliteit sneller, beter, makkelijker, comfortabeler en goedkoper wordt. En waarin technologische vooruitgang een kernrol speelt in het oplossen van maatschappelijke problemen’, zo legt Te Brömmelstroet uit. Wij vroegen hem naar mobiliteit in Nederland, mobility fixes, ruimtelijke ordening en de fiets.
Ons mobiliteitssysteem staat onder druk
De keuzes over onze toekomst zijn politieke keuzes: ‘Ze gaan over welke waardes we centraal willen stellen’, legt Te Brömmelstroet uit. Om hier beter richting aan te geven werkt hij samen met andere wetenschappers, Rijkswaterstaat en Ondernemers in Verandering in een open netwerk aan de Mobiliteitsbeweging.
Samen stellen zij dat ons mobiliteitssysteem onder druk staat. Ons huidige systeem kan niet meer doorgroeien, is kwetsbaar voor ontregelingen van buitenaf (zoals extreem weer door de klimaatcrisis, waardoor onze infrastructuur overbelast of onbruikbaar raakt) en heeft een negatieve impact op onze sociale en natuurlijke leefomgeving. De Mobiliteitsbeweging probeert oplossingen te verzinnen voor deze vraagstukken. Dat begint volgens hen met anders leren kijken en nadenken. Zo kunnen we nieuwe verhalen bedenken om tot noodzakelijke transities te komen.
De mobility fix
Bij mobiliteitsvraagstukken denken we vaak aan technologische innovaties zoals waterstof of een hyperloop, maar een groot deel van Te Brömmelstroets onderzoek gaat over de fiets. ‘De fiets heeft van oudsher een symbolische waarde om te laten zien dat er ook andere verhalen of ideeën bestaan binnen het idee van mobiliteit,’ vertelt Te Brömmelstroet, ‘maar de fiets lijkt steeds meer onderdeel te worden van het mainstream idee van de mobility fix.’ Dit wil zeggen dat de fiets technisch steeds slimmer moet worden om zo te concurreren met de auto, waardoor het verhaal van de fiets verloren dreigt te gaan.
De fiets
Wat is dan de waarde van de fiets? Welke verhalen kunnen we nog meer over de fiets vertellen? En wat zou de rol van de fiets kunnen zijn in huidige mobiliteitsvraagstukken, met het oog op de alsmaar drukker wordende openbare ruimte en de noodzakelijke energietransitie? Als mobility fix heeft de fiets veel voordelen ten opzichte van de auto. ‘In mijn woonwijk zijn bijvoorbeeld ruim vijf voetbalvelden nodig voor alle geparkeerde auto’s. Terwijl fietsen bij mensen in de schuur staan’, zo merkt Te Brömmelstroet op. ‘Bovendien is de bewegende fiets door zijn massa, snelheid en wendbaarheid veel minder gevaarlijk voor zijn omgeving dan een bewegende auto.’
De fiets is echter veel meer dan alleen mobility fix. De fiets meer centraal stellen kan ook mogelijk maken dat we heel anders naar de straat als openbare ruimte kijken. ‘Dat biedt ruimte voor allerlei andere vraagstukken, zoals het beperken van hitte, groen, waterretentie, sociale ontmoeting en spelen. Zo kunnen straten weer rechtvaardig worden’, vat Te Brömmelstroet een van zijn missies samen. De Rechtvaardige Straat – een manifest dat streeft naar het beter benutten van de openbare ruimte waarbij er niet alleen maar oog is voor mobiliteit als verplaatsing – is een initiatief van het UMF.
‘De fiets steeds meer zien als een mobility fix voor de forens maakt bovendien dat we vergeten dat dit voertuig vooral lokaal en door een enorm diverse groep mensen voor diverse doelen wordt gebruikt. Zo verdringen e-bikes kinderen op weg naar school en neemt het cultureel waardevolle bezitten van, en zorgen voor, een goede eigen fiets langzaam af door de toename aan flex-fietsen.’
Het Urban Cycling Institute
Te Brömmelstroet is ook verantwoordelijk voor de oprichting van het Urban Cycling Institute (UCI), dat de relatie tussen fietsen, steden en de samenleving onderzoekt. ‘Onze missie is om de fiets te gebruiken om nieuwe concepten en ideeën te ontwikkelen. We richten ons met name op kennisuitwisseling tussen wetenschap en internationale praktijken.’ Naast onderzoek biedt het UCI ook onderwijs en kennisproducten aan, zoals voor iedereen vrij te volgen online cursussen, summer schools, een masteropleiding, documentaires en info via hun social media kanalen.
Zo gebeurt er een hoop op het gebied van mobiliteitsinnovaties en de fiets. Duidelijk is dat de fiets een rijk verleden heeft en dat die verhalen nuttig kunnen zijn in het nadenken over een andere, betere leefomgeving. Een leefomgeving die meer rekening houdt met de menselijke maat en met de natuur.