Hoe Nederland een voorloper in AI wil worden
Nederland moet gaan versnellen op het gebied van Artificiële Intelligentie (AI). Het kabinet moet AI faciliteren, zodat bedrijven hun onderzoek en innovatie in Nederland houden en brengen. Dat stelt het kabinet in het nieuwe Strategisch Actieplan voor AI (SAPAI). Welke stappen wil het kabinet zetten om Nederland in de AI-wereld op de kaart te zetten? En welke risico’s brengt dat met zich mee?
Artificiële intelligentie (de intelligentie waarmee machines, software en apparaten zelfstandig problemen oplossen) verandert de wereld ingrijpend. Het kan bijdragen aan economische groei, welvaart en welzijn. En het kan helpen bij maatschappelijke vraagstukken op het gebied van bijvoorbeeld vergrijzing, klimaatverandering, voedselveiligheid, gezondheid en zorg. Zo ondersteunt beeldherkenningssoftware artsen bij het stellen van diagnoses van bepaalde soorten kanker, en speelt AI een steeds grotere rol in de logistieke sector en bij het ontwikkelen van zelfrijdende voertuigen. En ook in het dagelijks leven komen we AI vaak tegen, in intelligente zoekmachines, vertaalalgoritmes, navigatiesystemen en chatbots. Doordat AI in bijna elke sector wel een toepassing heeft, heeft het maatschappelijk en economisch gezien veel potentie. Maar liefst 86% van de bedrijven voorziet dat AI een grote impact zal hebben op hun sector, schrijft het kabinet in het SAPAI.
Publiek-private samenwerking
Om mee te kunnen doen in een wereldwijd concurrerende economie, moet de toepassing van AI in Nederland versneld worden, stelt het kabinet. Om dit te bereiken, wil het kabinet publiek-private samenwerking stimuleren. ‘Het zijn de bedrijven – van start-ups en scale-ups en midden- en kleinbedrijf (mkb) tot grootbedrijf – die het verschil maken met hun innovatie- en concurrentievermogen. Zij bepalen of Nederland de toon zet met AI of dat Nederland hierin het buitenland volgt’, schrijft het kabinet in het SAPAI.
Kennisontwikkeling
Een tweede spoor waarop het kabinet zich richt, is een vruchtbaar AI-klimaat. Daarbij draait het onder meer om het ontwikkelen van kennis, vaardigheden en opleidingen. Het kabinet investeert in dit kader onder andere in onderzoeksprogramma’s en vergroot via onder andere de Seed Capital regeling de toegang tot innovatiefinanciering voor startups, zoals de vroegefasefinanciering en het Innovatiekrediet.
Discriminerend en onduidelijk
AI biedt veel kansen om mensenrechten te versterken, stelt het kabinet in SAPAI. Zo kan het gebruikers bijvoorbeeld informatie bieden die voor hen persoonlijk relevant is. En AI kan de individuele autonomie versterken: er zijn bijvoorbeeld AI-apps die mensen helpen zelf een medische diagnose te stellen.
Maar AI brengt ook uitdagingen en dilemma’s met zich mee, schrijft minister Ollongren van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties in een brief aan de Tweede Kamer die tegelijk met het SAPAI werd gepubliceerd. Zo kunnen mensen zonder erover na te denken hun eigen vooroordelen in AI programmeren, wat kan leiden tot discriminerende patronen en beslissingen. Daar komt bij dat sommige algoritmen zo ondoorzichtig te werk gaan, dat niet duidelijk is hoe beslissingen worden gemaakt. Om goede resultaten te bereiken met AI, is een gigantische hoeveelheid data nodig, wat vragen oproept over de privacy van mensen waarvan data wordt gebruikt. En hoe is het gesteld met de kwaliteit van het contact, wanneer AI interacties overneemt?
Mensgericht
Op die manier heeft AI gevolgen voor publieke belangen en waarden als grondrechten, consumentenbescherming en nationale veiligheid. Om burgers hiertegen te beschermen, wil het kabinet wettelijke en ethische kaders opstellen. In haar AI-strategie benadert het kabinet AI dan ook op een mensgerichte manier, internationaal ook wel een human centred benadering genoemd, waarbij respect voor publieke waarden gestoeld op mensenrechten het uitgangspunt is.
Een goed uitgangspunt, maar op dit moment voor veel ontwikkelaars nog erg abstract. Voor hen is het nog lastig om concrete publieke waarden en mensenrechten in het ontwerp van AI-toepassingen mee te nemen. Minister Ollongren geeft daarom aan dat haar ministerie zal uitzoeken hoe deze waarden en rechten concreet toegepast kunnen worden door overheden en bedrijven.
Nederlandse AI-coalitie
Het Strategische Actieplan voor AI beschrijft de koers die Nederland wil inzetten en vormt de eerste stap om concrete acties te zetten om de ontwikkeling van AI in Nederland te versnellen. Binnen het SAPAI werkt de overheid samen met de Nederlandse AI-Coalitie. Daar gaan bedrijven, overheden, kennis- en onderwijsinstellingen samen aan de slag met AI om verschillende domeinen en sectoren verder te helpen. Het kabinet roept bedrijven en organisaties op om zich hierbij aan te sluiten.
Meer weten?
Lees het Strategisch Actieplan voor AI, de begeleidende brief van staatssecretaris Keijzer en de kamerbrief van minister Kajsa Ollongren ‘AI, publieke waarden en mensenrechten’.