Building with Nature als antwoord op klimaatproblemen
Hoe kunnen we de natuur inzetten om gevolgen van klimaatverandering het hoofd te bieden? Om die vraag draait Building with Nature: een nieuwe filosofie in de waterbouw waarbij de natuur benut én versterkt wordt. In de pilots van het Building with Nature innovatieprogramma vormen natuurlijke processen en materialen het uitgangspunt.
In opdracht van een consortium van 11 partners in de waterbouwsector, waaronder baggeraars, ingenieurs en onderzoeksbureaus leidt de Nederlandse stichting EcoShape het publiek-private programma Building with Nature. Hierin werkt de stichting samen met een netwerk van onder andere Rijkswaterstaat, gemeenten en verschillende NGO’s. Het doel? Een nieuwe waterbouwkundepraktijk ontwikkelen, waarbij gebruikgemaakt wordt van de krachten van de natuur en natuurlijke materialen.
Dorpen verdwijnen in het water
Inmiddels werkt EcoShape hier met pilots over heel de wereld aan. In Indonesië bijvoorbeeld, op Noord-Java. Daar leven 30 miljoen mensen met de dreiging van overstroming door ernstige kusterosie. Als gevolg van het kappen van mangrovebossen voor aquacultuur, infrastructuur en grondwaterwinning liggen duizenden dorpen daar in een overstromingsgevoelig gebied. Door de erosie zijn sommige dorpen zelfs al in het water verdwenen.
Kijken op systeemniveau
Langs de kust bouwt EcoShape houten dammen, waarachter slib wordt gevangen. In dit slib kunnen mangrovezaden ontkiemen en uitgroeien tot bomen. Zo is het achterland weer hersteld tegen overstromingen en kusterosie. ‘Onze pilot in Indonesië is een goed voorbeeld van hoe wij op systeemniveau kijken. We herstellen daar namelijk niet alleen de mangrove, maar leren mensen ook wat het belang ervan is en hoe ze in de overgebleven ruimte op een duurzame manier kunnen vissen’, vertelt EcoShape-directeur Henk Nieboer. Een van de belangrijkste maatregelen is het stimuleren van duurzame aquacultuur. De omgang met deze aquacultuur wordt vastgelegd in lokale regelgeving en bijbehorende financiering. Nu groeien in het gebied niet alleen de mangroves aan, maar neemt ook de biodiversiteit en de opbrengst van landbouw toe. ‘Zo verbeteren we zowel economie als ecologie.’
‘Dat is het mooie aan op de natuur gebaseerde oplossingen’, vindt Nieboer. ‘Je kunt er een maatschappelijk probleem mee oplossen. En tegelijkertijd houd je een natuurlijk systeem in stand, werk je mee aan het in stand houden van biodiversiteit, maak je misschien wel een aantrekkelijk recreatiegebied én draag je bij aan het vastleggen van koolstof.’
Koolstof vastleggen
Dat laatste punt is niet onbelangrijk voor EcoShape, dat met hun projecten nadrukkelijk een bijdrage wil leveren aan verschillende Sustainable Development Goals, waaronder “Climate Action”. Nieboer: ‘Klimaatverandering leidt tot extreme weersomstandigheden, droogte op sommige plekken, hogere waterstanden op andere. Als je met natuur bouwt, is je oplossing vaak ook direct effectief in het vastleggen van koolstof. Zeker als je het hebt over waterbouwkundige oplossingen: wetlands, mangroves en veenmoerassen zijn tot wel vier keer zo effectief in het vastleggen van koolstof als een gewoon bos.’
Een nieuw perspectief op slib
Ook dichter bij huis werkt EcoShape aan systeemoplossingen voor waterbouwkundige vraagstukken. In Koehoal bijvoorbeeld, een buurtschap in de Friese gemeente Waadhoeke, vlakbij Harlingen. Jaarlijks wordt in de haven van Harlingen 1,3 miljoen m3 slib gebaggerd en tot voor kort ook vlakbij de uitgang van de haven geloosd, waarna het deels weer terug de haven instroomde.
Met het Slibmotor-project wilde EcoShape op een andere manier naar slib en gebaggerd materiaal kijken. Niet als afvalproduct, maar als bruikbaar materiaal om de kust te laten meegroeien met de stijgende zeespiegel. ‘Nu doen we een test waar de bagger door het natuurlijke systeem van eb en vloed naar de kwelders getransporteerd wordt, die daardoor naar verwachting aangroeien.’
Dat moet ertoe leiden dat het gebaggerde materiaal minder kans heeft om terug te stromen naar de haven. Als de kwelders aangroeien, is dat gunstig voor het ecosysteem van de Waddenzee. En het zorgt ervoor dat de golven verder van de dijk al breken, waardoor de dijk minder belast, wat veiliger is.
Een lange weg te gaan
‘Ons programma is gestart vanuit de waterbouw. Maar de mogelijkheden om dit soort concepten toe te passen zijn veel breder, denk bijvoorbeeld aan landbouw of stadsinrichting. Toch is het voor veel mensen is nog nieuw – en onbekend maakt onbemind. De natuur is inherent onvoorspelbaar, waardoor Building with Nature om andere methodes van beheer op de lange termijn vraagt. Wereldwijd is nu een grote zoektocht naar zulke nature based solutions gaande. De oplossingen zijn veelbelovend, maar er is nog een lange weg te gaan.’
Meer weten?
Kijk op de website van EcoShape.