De slimste wijk van de wereld komt in Helmond
In het Brabantse Helmond wordt een nieuwe wijk gebouwd: het Brainport Smart District. Het moet een groene wijk worden. Een rustige wijk, waar mensen hun buren kennen. Maar bovenal moet het Brainport Smart District slim worden – héél slim. ‘We willen een voorbeeld zijn voor de rest van de wereld.’
Op heel de TU Eindhoven zag hoogleraar Building Sustainability Elphi Nelissen initiatieven rondom smart cities. Verschillende faculteiten waren met het thema bezig, maar wisten van elkaar niet goed wat ze deden. Er moest meer verbinding komen tussen de faculteiten, vond Nelissen. Ze richtte het Smart Cities Program op, waarbinnen de verschillende faculteiten samenwerken aan de steden van de toekomst. ‘Zo kregen we een gezamenlijk beeld van wat zo’n smart city moest zijn. Dat wilden we in een living lab proberen te realiseren.’
Zo gezegd, zo gedaan: Nelissen benaderde vijf gemeenten met de vraag of zij een locatie hadden voor deze nieuwe slimme wijk. De gemeente Helmond was direct enthousiast, en inmiddels is het Brainport Smart District (BSD) daar volop in ontwikkeling.
Technologie als middel voor een prettige wijk
Eigenlijk zal BSD eruitzien als een heel normale wijk. Een fijne wijk, dat wel. Met wat meer groen en wat minder auto’s. En met gedeelde buurttuinen waar bewoners elkaar kunnen ontmoeten. Maar achter de schermen wordt er op detailniveau over de wijk nagedacht. In Brainport Smart District wordt geëxperimenteerd met nieuwe concepten op het gebied van bouwen, gezondheid, mobiliteit, data en energie. Zeven programmalijnen vormen daar de leidraad voor: circulariteit, participatie, veiligheid, gezondheid, digitalisering, mobiliteit, energie en water.
‘Het bijzondere is dat we niet maar één ontwikkeling centraal stellen’, vertelt Nelissen. ‘We combineren verschillende onderwerpen en thema’s voor een betere kwaliteit van leven. Het moet bijvoorbeeld niet alleen een duurzame, maar ook een inclusieve wijk worden. Als mensen elkaar kennen, accepteren ze veel meer van elkaar. Daarmee neemt de woonkwaliteit toe en kun je eenzaamheid voorkomen, wat de gezondheid ook weer verbetert.’ In haar ogen is een “slimme” wijk dan ook meer dan alleen een wijk met innovatieve technologie. ‘Natuurlijk gebruiken we slimme technologieën, maar die technologie is een middel om een prettige wijk te creëren.’
Een streng selectieproces
Wonen in die prettige wijk moet voor iedereen een mogelijkheid zijn: er komen sociale- en vrije sectorhuurwoningen, koophuizen en kavels voor mensen met bouwplannen. Daarnaast is het de bedoeling dat innovators zich gaan vestigen in BSD. Maar voordat innovatieve bedrijven een plekje krijgen in de nieuwe wijk, moeten ze een streng selectieproces doorlopen. ‘We hebben een “Q-boek” geschreven, een kwaliteitshandboek. Daarin staat dat alle projecten die in de wijk worden opgestart op 3 van de 7 programmalijnen excellent moeten scoren. En voor de rest moet je een basisniveau hebben – en dat basisniveau is al hoger dan normaal.’
CASA
Met enkel een circulair gebouw of wat duurzaam opgewekte energie ben je er als innovator in BSD dus nog niet. ‘We stellen best hoge eisen, maar een aantal bedrijven is al een heel eind op weg.’ Zo
ook het studententeam van de TU Eindhoven. Dat bedacht CASA: drie wooneenheden in één gebouw, die circulair en duurzaam gebouwd worden, waarin duurzame energie en energieopslag geïntegreerd is, en waar bewoners en gebruikers bovendien de gedeelde ruimtes gezamenlijk creëren en managen. Onlangs kreeg het team de zegen van het bestuur van de wijk en in november gaat de bouw van de woningen van start.
Een voorbeeld zijn
De hoge eisen die Nelissen en haar collega’s stellen, passen bij hun grote ambities: het Brainport Smart District moet de slimste wijk ter wereld worden. ‘We willen een voorbeeld zijn voor de rest van de wereld. Deze wijk moet slagen met heel goede innovaties.’
Aan het project hebben zich inmiddels grote partijen verbonden, zoals de gemeente Helmond, de provincie Noord-Brabant, de universiteiten van Eindhoven en Tilburg, bouwbedrijven en internationale kennisorganisaties. En ook de waterschappen zijn betrokken bij BSD. ‘Zij zijn heel enthousiast en zien veel kansen voor BSD. Daarom hebben we samen met hen bepaald dat water een aparte programmalijn moest zijn. We ontwerpen daarom een circulair en klimaatadaptief watersysteem dat bestand is tegen droogte en extreme neerslag. We slaan water lokaal op en hergebruiken het waar mogelijk.’
Alles integreren
Helmond is niet de enige plek waar gebouwd wordt aan zo’n futuristische wijk. ‘In Barcelona en Hamburg zijn ook slimme wijken. Al werken ze daar eigenlijk maar één thema écht uit. In Hamburg is dat mobiliteit, in Barcelona ICT. Maar juist door alles te integreren, zoals wij doen, creëer je meerwaarde. In Zuid-Afrika is ook een ambitie om een slimme wijk te maken. Zij vroegen ons om hen te mentoren. We gaan nu kijken of en hoe we dat kunnen doen. In de ontwikkeling van onze wijk zullen we ook heus fouten maken, maar daardoor kunnen we voorkomen dat anderen in dezelfde valkuilen stappen. Met deze wijk kunnen we echt een voorbeeld zijn.’