ICER 2021: de circulaire economie ontstaat niet vanzelf
Het Planbureau voor de Leefomgeving heeft onlangs de Integrale Circulaire Economie Rapportage 2021 gepubliceerd. Uit de analyse blijkt dat de Nederlandse economie op het gebied van circulariteit nog in de beginfase zit. Volgens Het Versnellingshuis moet de overheid deze beweging naar circulariteit meer stimuleren door duidelijkere regels in te voeren, en op te treden als verbindende speler tussen producenten en afnemers van circulaire producten.
Halvering primaire grondstoffen in 2030
De doelen van de Nederlandse overheid zijn bijzonder ambitieus, en op dat vlak is Nederland internationaal een voorloper. In 2030 moet het gebruik van primaire grondstoffen zijn gehalveerd, en in 2050 moet de economie volledig circulair zijn. Dat houdt in dat er tegen die tijd geen nieuwe grondstoffen nodig zijn om de Nederlandse economie draaiende te houden, en dat afval hergebruikt kan worden. De ICER 2021 stipt echter een belangrijk probleem aan: de te nemen stappen om deze ambities te realiseren zijn door de overheid nog niet duidelijk uitgelijnd.
Circulariteit in 2021
Hoewel grondstoffen steeds efficiënter gebruikt worden, wil dat niet zeggen dat er ook minder grondstoffen gebruikt worden. In Nederland is het absolute gebruik nauwelijks gedaald. De Nederlandse economie zit op het gebied van circulariteit nog in een opstartende fase.
Er zijn al veel hoopgevende initiatieven, technologische ontwikkelingen en vrijblijvende instrumenten die een stap richting circulariteit lijken te maken. Een probleem is echter dat bedrijven die overstappen op circulaire productieprocessen in eerste instantie vaak minder winst maken. Daarom kan de overheid zelf marktvraag creëren door circulaire diensten of producten aan te kopen.
Tegelijkertijd pleit de ICER 2021 ook voor meer dwingende instrumenten om de ambities van de overheid te realiseren. Uitgebreide producentenverantwoordelijkheid (UPV), waarbij de producent verantwoordelijk is voor zijn product nadat de klant het heeft afgeschaft, zou bijvoorbeeld veel uitgebreider ingezet kunnen worden. Als producenten (meer) moeten betalen voor producten waaruit de materialen niet effectief kunnen worden hergebruikt, wordt het economisch interessanter om circulair te produceren.
Rode Draden
Versnellingshuis Nederland Circulair! publiceerde onlangs het rapport Rode Draden 2021. Daarin zijn de 15 meest voorkomende belemmeringen opgenomen waar bedrijven op het gebied van duurzaamheid tegenaan lopen. Ook daaruit blijkt dat de markt op dit moment te vrij is, en dat de overheid strenger moet reguleren. Op dit moment zijn bedrijven niet verplicht circulair te worden: als ze dat doen nemen ze vrijwillig een groot risico.
Grofweg vallen de 15 belemmeringen in 3 categorieën. Ten eerste is de Nederlandse afzetmarkt voor circulaire producten en diensten nog niet groot genoeg. Ten tweede beseffen mensen nog niet dat circulariteit echt mogelijk en noodzakelijk is. Als laatste merkt het rapport op dat het huidige beleid en de bestaande initiatieven nog niet genoeg samenhangen.
Op weg naar een circulaire economie
Met zowel strengere regels als meer economische stimulering zou de overheid de beweging naar circulariteit kunnen versnellen. Strengere normen zorgen er ook voor dat vraag en aanbod van
materialen beter op elkaar afgestemd raken. Circulariteit wordt dan voor ondernemers de basis van hun productieproces, en tegelijkertijd wordt voor afnemers duidelijker wordt welke materialen beschikbaar zijn en circulair gebruikt kunnen worden. Dit soort maatregelen kunnen de legitimiteit van de circulaire economie stimuleren.
De rol van de overheid is hierbij stimulerend en regulerend, maar niet sturend. In plaats van de markt helemaal vrij te laten, kan de overheid als verbindende speler relevante partijen aan elkaar koppelen. Om de ambitieuze doelen voor 2030 en 2050 te halen moet er op beleidsniveau worden ingegrepen, en dan kan de circulaire economie van een mooie ambitie veranderen in een bestaand fenomeen.
De versnelling van de transitie naar een volledig Circulaire Economie is een van de drie speerpunten van de Innovatie Expo 2021. De IE*21 vindt online plaats op 8 april aanstaande. Innovatieve bedrijven laten zien waartoe zij in staat zijn en er is volop de mogelijkheid om elkaar te inspireren met oplossingen. Ook zal de officiële lancering van de Buyer Group Biobased Bouwmaterialen plaatsvinden. Binnenkort start de registratie van de IE*21.