Burgerparticipatie in Nederland: keert het tij?
Meer dan 90% van de kiezers vindt dat politici meer beloven dan ze waarmaken en bijna 70% meent dat Tweede Kamerleden het contact met ‘gewone mensen’ kwijtraken. Dat blijkt uit het onderzoek van de Staatscommissie Parlementair Stelsel (Commissie Remkes). Een deel van Nederland dreigt ‘af te haken’ of is al afgehaakt, waarschuwde de commissie. “Als mensen zich gehoord en gezien voelen, draagt dat bij aan het vertrouwen van de samenleving in de overheid”, zegt Janneke de Jong, directeur Participatie bij het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. “Daarom maken wij ons er hard voor dat burgers, bedrijven en maatschappelijke organisaties in een vroeg stadium in beleid- en besluitvormingsprocessen van ons ministerie kunnen meedenken.” We bespreken voordelen en valkuilen.
Burgers eerder betrekken
‘Afgehaaktheid’ heeft verschillende oorzaken, beschrijven Josse de Voogd en René Cuperus in hun Atlas van Afgehaakt Nederland. Het kan komen door problemen in de samenleving, zoals armoede en achterstelling. Maar mensen kunnen ook afhaken als de overheid niet goed functioneert, niet naar hen luistert of niet doet wat ze belooft, waardoor ze het vertrouwen in de overheid en politiek verliezen.
De overheid moet eerder, vaker en beter actief luisteren naar burgers. Dat schrijft ook de Nationale Ombudsman in zijn jaarverslag. Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) is hier al mee bezig. “Logisch, wij raken de mensen echt in hun achtertuin”, zegt directeur participatie Janneke de Jong. “Inmiddels betrekken we inwoners het liefst zo vroeg mogelijk in het beleidsproces.”
"Inmiddels betrekken we inwoners het liefst zo vroeg mogelijk in het beleidsproces."
Een goede start bij het maken van beleid
Hoe zorg je voor een goede start bij het maken van beleid? Liset Verschoore is afdelingshoofd dienstverlening en advies binnen de directie Participatie en licht toe waarom het zo belangrijk is om inwoners tijdig te betrekken: “Beleid begint met luisteren en het beter leren kennen van de mensen die we hiermee raken. Welke ideeën, zorgen, wensen en behoeften leven er bij de mensen voor wie we het doen? Als we vanuit de overheid beter kunnen aansluiten op de belevingswereld van mensen, zullen zij zich weer gehoord voelen.”
"Beleid begint met luisteren en het beter leren kennen van de mensen die we hiermee raken."
Nieuwe vormen van participatie
Een goed voorbeeld van de participatie vroeg in het beleidsproces inbedden, is de participatieve waarde evaluatie (PWE) over de Lelylijn, waarbij voor het eerst in de onderzoeksfase meer dan 11.000 inwoners zijn betrokken. Bovendien experimenteert IenW met veldonderzoek. “Dan gaan we zelf actief langs bij inwoners om te horen wat er speelt, in plaats van dat we inwoners vragen naar een participatiebijeenkomst te komen”, vertelt De Jong.
Veldonderzoek geeft inzicht in de persoonlijke beleving en leefwereld van mensen. Bij deze vorm van participatie toon je interesse en laat je mensen praten vanuit hun eigen ervaring. Dat is een ander vertrekpunt dan hen laten reageren op beleid, plannen of wet- en regelgeving. De Jong: “Veldonderzoek is een investering die loont in het resterende proces.”
Het stille midden actief opzoeken
Verschoore: “Participatievormen zoals een PWE en veldonderzoek helpen om nieuwe doelgroepen te betrekken, inclusief 'het stille midden’. Dat zijn de mensen die niet snel zelf van zich laten horen. Vanuit de overheid moeten we blijven experimenteren met verschillende participatievormen om te voorkomen dat we groepen inwoners niet horen. Bovendien kom je zo tot inhoudelijk sterkere plannen voor de grote maatschappelijke vraagstukken.”
"We moeten blijven experimenteren met verschillende participatievormen om te voorkomen dat we groepen inwoners niet horen."
Kennisdelen
Meerdere ministeries zoeken interactie op met burgers, maar Infrastructuur en Waterstaat is het enige ministerie met een directie participatie. “Daarom richten wij ons ook in belangrijke mate op kennisdelen, zodat anderen hier ook gebruik van kunnen maken”, zegt De Jong. Hiervoor is er onder meer de website KennisknooppuntParticipatie.nl en organiseren we kruisbestuiving tussen participatieprofessionals en wetenschappers om het participatievak verder te professionaliseren.”
"We organiseren kruisbestuiving tussen participatieprofessionals en wetenschappers om het participatievak verder te professionaliseren."
Verbinden op de InnovatieExpo
Ben jij op zoek naar mogelijke samenwerkingspartners om met innovatieve oplossingen bij te dragen aan de transities binnen de fysieke leefomgeving? Kom dan verbinden op de InnovatieExpo 2023!
